Bàn về trí tưởng tượng

Tháng bảy, thấy trời mưa hoài hổng dứt, người xưa ngồi... cắn móng tay nhìn ra cửa sổ, tìm cách lí giải cho cái vụ mưa này. Thế là thiên tình sử Ngưu Lang - Chức Nữ ra đời. Từ một hiện tượng tự nhiên, trí tưởng tượng đã vẽ nên câu chuyện mà ngày nay nghe hoài vẫn thấy... có lí. Rồi ba cái vết lang lang, giống như... xài lộn kem dưỡng da trên mặt trăng, thế mà thành chuyện chú Cuội - cây đa, cũng là sản phẩm của trí tưởng tượng. Thiên tài Albert Einstein phát biểu một câu xanh rờn: “Trí tưởng tượng còn quan trọng hơn cả kiến thức nữa”. Và minh chứng cho phát biểu ấy của ông chính là thuyết Tương đối - một sản phẩm kì vĩ của trí tuệ, mà cho đến thời điểm nó ra đời người ta vẫn không sao chứng minh được bằng thực nghiệm. Lí do, thuyết Tương đối được sinh ra từ tư duy trừu tượng - có thể hiểu là “sự tưởng tượng” của Albert Einstein... Còn cả tỉ ví dụ về tầm quan trọng và những thành tựu của trí tưởng tượng. Thế giới đạt được đến tầm vóc như ngày nay, chính là nhờ trí tưởng tượng của lớp lớp con người.

Thế nhưng ngày nay, không ít người đang lười tưởng tượng hơn. Một cuốn truyện chữ so với một cuốn truyện tranh, hay một bộ phim phát trên truyền hình, cuốn truyện chữ sẽ kích thích trí tưởng tượng hơn rất nhiều lần, người đọc sẽ phải từ con chữ hình dung nên bối cảnh, nhân vật... Nếu nhà văn tả “cô ấy đẹp”, mỗi người đọc sẽ tự tưởng tượng ra cho mình một vẻ đẹp khác nhau. Người nghĩ, đẹp phải mắt to, mũi cao, miệng nhỏ; người lại nghĩ, đẹp phải mắt nhỏ, mũi to, miệng cao... Còn khi xem truyện tranh hay phim, vẻ đẹp đã được mặc định bằng nét vẽ, bằng vai diễn, thế là hết! Hoặc ở âm nhạc, khi chìm đắm trong một bản nhạc “không lời”, người nghe sẽ tha hồ vẽ ra bao bối cảnh từ những dòng âm thanh trầm bổng ấy. Còn nghe nhạc có lời: Anh yêu em hơn yêu... con gà quay, nghe đó rồi, xong luôn!

Đừng nghĩ trí tưởng tượng là cái gì cao xa. Sự thật, nó giúp chúng ta rất nhiều việc cụ thể, trong học tập, trong giao tiếp, trong hình thành tri thức, nhân cách, bản lãnh... Khi mình lười nghĩ, lười tưởng tượng, quen nếp “nhìn đó thấy đó”, ta sẽ sinh tính ỷ lại, sự sáng tạo bị thui chột và dần dần ta sẽ lệ thuộc vào sự dẫn dắt của người khác. Vậy tập trí tưởng tượng bằng cách nào nhỉ? Hãy nhắm mắt lại, khi nào bạn thấy được nhiều hơn khi mở mắt ra, nghĩa là bạn đã bắt đầu rồi đó.

Hãy tưởng tượng bởi chẳng ai thu thuế khi bạn tưởng tượng.